Boekenmuseum

Jeugdliteratuur - Cissy van Marxveldt

         
   

       

Cissy van Marxveldt

Cissy van Marxveldt (echte naam: Setske de Haan)
Oranjewoud, 24 november 1889  - Bussum, 31 oktober 1948

Cissy van Marxveldt werd bekend door haar vooroorlogse meisjesboeken,
die zich in de 'betere milieu's' afspeelden.
De boeken over Joop ter Heul zijn haar meest bekende boeken.

Cissy van Marxveldt was enig kind van een hoofdonderwijzer.

Al als kind schreef ze vele schriften vol, geïnspireerd door de vele boeken die ze las. Haar liefste wens was: zelf ooit een boek uit te brengen.

Toen ze 15 was, publiceerde ze een feuilleton in het Nieuwsblad van Friesland.

Ondanks haar matige gezondheid liet ze geen kans onbenut om op school zoveel mogelijk pret te maken. Dit komt vooral terug in het boek 'De HBS-jaren van Joop ter Heul'. Ze ging naar de HBS in Heerenveen. Haar schoolresultaten waren matig, maar het was een blindedarmontsteking die ervoor zorgde dat ze haar eindexamen niet deed.

Daarna mocht ze in 1908 als au pair naar Coventry (Verenigd Koninkrijk). Ze werkte bij een doktersgezin, dat haar Cissy noemde omdat haar Friese naam te moeilijk was. Ze hield het daar maar enkele maanden vol en ging vervolgens naar een kostschool in Bath. Toen ze terugkeerde in Oranjewoud wist ze echter nog niet hoe ze haar toekomst wilde inrichten. Ze ging aan het werk als leerling-verslaggeefster bij de Dragtster Courant, maar werd al gauw ontslagen omdat ze teveel fantasie had.

Rond 1910 ging ze op kamers in Amsterdam, waar ze haar diploma stenografie en typen haalde. Ze vond werk op handelskantoor Wolff.

Rond 1914 ontmoette ze in Amsterdam de 4 jaar jongere Leo Beek, een luitenant. Tijdens zijn mobilisatie schreef ze zulke leuke brieven dat Beek haar aanmoedigde verder te gaan met schrijven. Vanaf 1915 publiceerde ze in de Panorama onder namen als 'Ans Woud', 'Betty Bierema' en 'Cissy/Sissy van Marxveldt'. Die laatste naam is waarschijnlijk geïnspireerd door het feit dat Oranjewoud een 'rode' gemeente was, maar dat is niet duidelijk. Ze besloot onder pseudoniemen te publiceren omdat veel verhalen afgeleid waren van ware situaties, en omdat haar eigen naam niet goed genoeg zou zijn.

In 1916 trouwden Cissy en Leo met elkaar. Ze verhuisden naar Hilversum, omdat hij in Laren (NH) was gelegerd. Eind 1916 werd hun eerste zoon geboren, later zou er nog een zoon komen. Na zijn diensttijd ging Leo als bedrijfsleider in een warenhuis werken.

In 1917 kwam haar droom uit: haar eerste boek 'Game and set!' verscheen, een jaar later gevolgd door 'Het hoogfatsoen van Herr Feuer', dat ging over haar Amsterdamse tijd op kantoor (haar baas was Duits). De boeken werden onder de naam Betty Bierema uitgebracht. Ondanks het feit dat de boeken flopten, benaderde een nieuw tijdschrift voor jongeren haar om een feuilleton te gaan schrijven. Dit deed ze onder de naam Cissy van Marxveldt. Ze schreef de verhalen in de vorm van brieven van een HBS-meisje aan haar vriendin: Joop ter Heul was geboren!

Het tijdschrift ging al snel op de fles, maar Cissy ging door met Joop ter Heul, een HBS-meisje uit een sjiek milieu, zonder zorgen. Haar uitgever had echter geen interesse, maar Valkhoff & Co uit Amersfoort wilde het wel uitbrengen. In 1919 verscheen 'De HBS-tijd van Joop ter Heul' en het was meteen een succes! De 'jolige' schrijfstijl, een milieu waarin iedereen wel wilde leven en veel humor, allemaal handelsmerken van Van Marxveldt, bleken de ingrediënten voor het succes te zijn. Al gauw verschenen nog drie delen, waarin de hoofdpersoon zich verloofd met Leo(!) van Dil, door hem getemd wordt van vrolijke bakvis in gehoorzame nette vrouw en echtgenoot en een kind kreeg. Een halve eeuw later zouden feministen vanwege deze onderwerpen het boek nog net niet op de brandstapel gooien (hoewel het gedrag van Joop in de jaren 20 juist best revolutionair was, maar ja, ze werd uiteindelijk wel 'onderworpen'...), maar het boek bleef populair, zelfs bij de klein- en achterkleindochters van de eerste lezeressen.

Of Joop ter Heul een autobiografie was: Niet helemaal, maar wel voor een deel. De HBS-tijd is gebaseerd op Van Marxveldt's eigen HBS-jaren, maar Van Marxveldt bekende dat ze zelf ook trekjes had van Joop's nuffige zus Julie... Echtgenoot Leo van Dil is duidelijk geïnspireerd op haar eigen man, net als de beschrijving over de geboorte van Joop's zoontje Hans. Van Marxveld kreeg zelf 2 zonen: Leo en Ynze Beek. Net als in de boeken die Van Marxveldt schreef, hield ze zelf ook van veel personeel om zich heen omdat ze het huishouden haatte en liever schreef. Inmiddels verdiende ze zo veel geld met haar boeken, dat ze dit ook kon veroorloven.

Door het geld dat de boeken binnenbrachten, verhuisde Van Marxveldt ook regelmatig, of ze had meerdere huizen tegelijk, dit tot ergernis van haar man, die soms niet eens wist naar welk huis hij na het werk heen moest, en een keer te horen kreeg dat ze die dag een nieuw huis had... Zo zaten ze in Bloemendaal, Wijk aan Zee, het Gooi of Amsterdam. In 1944 was de laatste verhuizing, naar Bussum.

Van Marxveldt kreeg toen ze 37 jaar was een beroerte waardoor ze rechtszijdig verlamd raakte. Ze weigerde haar handicap te accepteren. Nadien schreef ze met haar linkerhand en probeerde ze haar verlamde rechterhand te verbergen. Later bleek de beroerte door een hersentumor te zijn veroorzaakt. Hieraan werd ze niet geopereerd.

In 1927 schreef ze een andere kaskraker: 'Een Zomerzotheid', helemaal in de stijl van de 'Roaring Twenties'. Toen de depressie begon werd de toon van haar werk wat serieuzer ('Marijke', 'Puck van Holten'). Die boeken werden ook populair, maar niet zoals haar eerdere werk. Dankzij de herdrukken van haar eerdere boeken en diverse toneelbewerkingen ervan kon ze tijdens de crisisjaren toch jaarlijks zo'n 50.000 gulden per jaar ontvangen.

De oorlog werd de zwartste tijd van haar leven. Leo werkte in het verzet en werd in 1944 opgepakt en in de duinen van Overveen geëxecuteerd. Van Marxveldt was gebroken. Ze was haar inspiratie kwijt, al schreef ze in 1946 'Ook zij maakte het mee', een ingetogen verhaal over een meisje in het verzet, en kort daarna bracht ze 'de dochter van Joop ter Heul uit', maar dit boek viel niet te vergelijken met de sprankelende andere Joop ter Heul-delen en miste de spirit van na de Eerste Wereldoorlog,zoals beschreven in haar eerste boeken. Hoewel het in de jaren 70 herdrukt werd, is het toch een vergeten werk geworden, en wel zodanig dat veel bronnen menen dat ze na de oorlog alleen het oorlogsboek had uitgegeven.

Ondanks haar verdriet en slechter wordende gezondheid probeerde ze toch vrolijk te blijven voor de buitenwereld. Ze stierf in 1948 op 58-jarige leeftijd.

Haar boeken bleven ook lang na haar dood populair, al waren er soms mindere tijden, vooral in de tijd van het feminisme. Maar ook tegenwoordig, in 2003, zijn er nog steeds meisjes die genieten van de boeken.


Lees het artikel op www.postbus0.nl over hoofdredactrice
Joop ter Heul van het tijdschrift Praten en breien met Joop ter Heul

Wikipedia - Alle tekst op deze pagina valt onder de GNU FDL licentie.

   
     
      20-09-2010
gam hoving