|
|
|
|
|
|
|
Cissy van Marxveldt
Cissy van Marxveldt (echte naam: Setske de Haan)
Oranjewoud, 24 november 1889 - Bussum, 31 oktober
1948
Cissy van Marxveldt werd bekend door haar
vooroorlogse meisjesboeken,
die zich in de 'betere milieu's' afspeelden.
De boeken over Joop ter Heul zijn haar meest bekende
boeken.
Cissy van Marxveldt was enig kind van een
hoofdonderwijzer.
Al als kind schreef ze vele schriften
vol, geïnspireerd door de vele boeken die ze las. Haar
liefste wens was: zelf ooit een boek uit te brengen.
Toen ze 15 was, publiceerde ze een feuilleton in het
Nieuwsblad van Friesland.
Ondanks haar matige gezondheid liet ze geen kans onbenut
om op school zoveel mogelijk pret te maken. Dit komt
vooral terug in het boek 'De HBS-jaren van Joop ter
Heul'. Ze ging naar de HBS in Heerenveen. Haar
schoolresultaten waren matig, maar het was een
blindedarmontsteking die ervoor zorgde dat ze haar
eindexamen niet deed.
Daarna mocht ze in 1908 als au pair naar Coventry
(Verenigd Koninkrijk). Ze werkte bij een doktersgezin,
dat haar Cissy noemde omdat haar Friese naam te moeilijk
was. Ze hield het daar maar enkele maanden vol en ging
vervolgens naar een kostschool in Bath. Toen ze
terugkeerde in Oranjewoud wist ze echter nog niet hoe ze
haar toekomst wilde inrichten. Ze ging aan het werk als
leerling-verslaggeefster bij de Dragtster Courant, maar
werd al gauw ontslagen omdat ze teveel fantasie had.
Rond 1910 ging ze op kamers in Amsterdam, waar ze haar
diploma stenografie en typen haalde. Ze vond werk op
handelskantoor Wolff.
Rond 1914 ontmoette ze in Amsterdam de 4 jaar jongere
Leo Beek, een luitenant. Tijdens zijn mobilisatie
schreef ze zulke leuke brieven dat Beek haar aanmoedigde
verder te gaan met schrijven. Vanaf 1915 publiceerde ze
in de Panorama onder namen als 'Ans Woud', 'Betty
Bierema' en 'Cissy/Sissy van Marxveldt'. Die laatste
naam is waarschijnlijk geïnspireerd door het feit dat
Oranjewoud een 'rode' gemeente was, maar dat is niet
duidelijk. Ze besloot onder pseudoniemen te publiceren
omdat veel verhalen afgeleid waren van ware situaties,
en omdat haar eigen naam niet goed genoeg zou zijn.
In 1916 trouwden Cissy en Leo met elkaar. Ze verhuisden
naar Hilversum, omdat hij in Laren (NH) was gelegerd.
Eind 1916 werd hun eerste zoon geboren, later zou er nog
een zoon komen. Na zijn diensttijd ging Leo als
bedrijfsleider in een warenhuis werken.
In 1917 kwam haar droom uit: haar eerste boek 'Game and
set!' verscheen, een jaar later gevolgd door 'Het
hoogfatsoen van Herr Feuer', dat ging over haar
Amsterdamse tijd op kantoor (haar baas was Duits). De
boeken werden onder de naam Betty Bierema uitgebracht.
Ondanks het feit dat de boeken flopten, benaderde een
nieuw tijdschrift voor jongeren haar om een feuilleton
te gaan schrijven. Dit deed ze onder de naam Cissy van
Marxveldt. Ze schreef de verhalen in de vorm van brieven
van een HBS-meisje aan haar vriendin: Joop ter Heul was
geboren!
Het tijdschrift ging al snel op de fles, maar Cissy ging
door met Joop ter Heul, een HBS-meisje uit een sjiek
milieu, zonder zorgen. Haar uitgever had echter geen
interesse, maar Valkhoff & Co uit Amersfoort wilde het
wel uitbrengen. In 1919 verscheen 'De HBS-tijd van Joop
ter Heul' en het was meteen een succes! De 'jolige'
schrijfstijl, een milieu waarin iedereen wel wilde leven
en veel humor, allemaal handelsmerken van Van Marxveldt,
bleken de ingrediënten voor het succes te zijn. Al gauw
verschenen nog drie delen, waarin de hoofdpersoon zich
verloofd met Leo(!) van Dil, door hem getemd wordt van
vrolijke bakvis in gehoorzame nette vrouw en echtgenoot
en een kind kreeg. Een halve eeuw later zouden
feministen vanwege deze onderwerpen het boek nog net
niet op de brandstapel gooien (hoewel het gedrag van
Joop in de jaren 20 juist best revolutionair was, maar
ja, ze werd uiteindelijk wel 'onderworpen'...), maar het
boek bleef populair, zelfs bij de klein- en
achterkleindochters van de eerste lezeressen.
Of Joop ter Heul een autobiografie was: Niet helemaal,
maar wel voor een deel. De HBS-tijd is gebaseerd op Van
Marxveldt's eigen HBS-jaren, maar Van Marxveldt bekende
dat ze zelf ook trekjes had van Joop's nuffige zus
Julie... Echtgenoot Leo van Dil is duidelijk
geïnspireerd op haar eigen man, net als de beschrijving
over de geboorte van Joop's zoontje Hans. Van Marxveld
kreeg zelf 2 zonen: Leo en Ynze Beek. Net als in de
boeken die Van Marxveldt schreef, hield ze zelf ook van
veel personeel om zich heen omdat ze het huishouden
haatte en liever schreef. Inmiddels verdiende ze zo veel
geld met haar boeken, dat ze dit ook kon veroorloven.
Door het geld dat de boeken binnenbrachten, verhuisde
Van Marxveldt ook regelmatig, of ze had meerdere huizen
tegelijk, dit tot ergernis van haar man, die soms niet
eens wist naar welk huis hij na het werk heen moest, en
een keer te horen kreeg dat ze die dag een nieuw huis
had... Zo zaten ze in Bloemendaal, Wijk aan Zee, het
Gooi of Amsterdam. In 1944 was de laatste verhuizing,
naar Bussum.
Van Marxveldt kreeg toen ze 37 jaar was een beroerte
waardoor ze rechtszijdig verlamd raakte. Ze weigerde
haar handicap te accepteren. Nadien schreef ze met haar
linkerhand en probeerde ze haar verlamde rechterhand te
verbergen. Later bleek de beroerte door een hersentumor
te zijn veroorzaakt. Hieraan werd ze niet geopereerd.
In 1927 schreef ze een andere kaskraker: 'Een
Zomerzotheid', helemaal in de stijl van de 'Roaring
Twenties'. Toen de depressie begon werd de toon van haar
werk wat serieuzer ('Marijke', 'Puck van Holten'). Die
boeken werden ook populair, maar niet zoals haar eerdere
werk. Dankzij de herdrukken van haar eerdere boeken en
diverse toneelbewerkingen ervan kon ze tijdens de
crisisjaren toch jaarlijks zo'n 50.000 gulden per jaar
ontvangen.
De oorlog werd de zwartste tijd van haar leven. Leo
werkte in het verzet en werd in 1944 opgepakt en in de
duinen van Overveen geëxecuteerd. Van Marxveldt was
gebroken. Ze was haar inspiratie kwijt, al schreef ze in
1946 'Ook zij maakte het mee', een ingetogen verhaal
over een meisje in het verzet, en kort daarna bracht ze
'de dochter van Joop ter Heul uit', maar dit boek viel
niet te vergelijken met de sprankelende andere Joop ter
Heul-delen en miste de spirit van na de Eerste
Wereldoorlog,zoals beschreven in haar eerste boeken.
Hoewel het in de jaren 70 herdrukt werd, is het toch een
vergeten werk geworden, en wel zodanig dat veel bronnen
menen dat ze na de oorlog alleen het oorlogsboek had
uitgegeven.
Ondanks haar verdriet en slechter wordende gezondheid
probeerde ze toch vrolijk te blijven voor de
buitenwereld. Ze stierf in 1948 op 58-jarige leeftijd.
Haar boeken bleven ook lang na haar dood populair, al
waren er soms mindere tijden, vooral in de tijd van het
feminisme. Maar ook tegenwoordig, in 2003, zijn er nog
steeds meisjes die genieten van de boeken.
Lees het artikel op www.postbus0.nl over
hoofdredactrice
Joop ter Heul van het tijdschrift Praten en breien
met Joop ter Heul
Wikipedia - Alle tekst op deze pagina valt onder de
GNU FDL licentie. |
|
|